اختلال روان پریشی کوتاه مدت یا سایکوزگذرا یکی از انواع اختلالات طیف اسکیزوفرنیا است. در این اختلال بیمار علائم روانپریشی نظیر توهم و هذیان را در طی مدت 1 روز تا 1 ماه تجربه میکند. در واقع این اختلال به حملات سایکوتیک کوتاه مدتی گفته می‌شود که افراد پس از تجربه آن مجددا به سطح عملکرد قبلی خود برمی‌گردند. این اختلال با علائم مختلفی ممکن است خود را نشان دهد، گاه اطرافیان آن را به اشتباه گرفته و استرس‌های زندگی را عامل اصلی این آشفتگی می‌دانند. عدم توجه به درمان موجب بدتر شدن و تکرار سریع‌تر دوره‌های بیماری می‌شود.
اختلال روان پریشی کوتاه مدت
اختلال روانپریشی کوتاه مدت همانطور که از اسم آن مشخص است با نوسانات هیجانی و شدید چند روزه همراه است. احتمالا علائم مثبت به صورت ناگهانی ظاهر و بعد از گذشت مدت زمان کوتاهی از بین خواهند رفت. معمولا این حملات دوره ای شدید هستند و می‌تواند برای سلامت فرد و اطرافیان او تهدید کننده باشد.
بی ثباتی خلق در آنها مشهود بوده و در فاصله بین دو دوره روانپریشی نیز حال روحی ثابتی ندارند. این اختلال معمولا در اوایل بزرگسالی ظاهر شده و شیوع آن میان افرادی که سابقه ابتلا به بیماری های روان را داشته اند؛ بیشتر است. همچنین تاثیر ژنتیک و محیط را نمی‌توان نادیده گرفت.
علائم و نشانه های اختلال روان پریشی کوتاه مدت
اختلال روان پریشی کوتاه مدت یا سایکوزگذرا یکی از انواع اختلالات طیف اسکیزوفرنیا است. تفاوت سایکوزگذرا با اسکیزوفرنی در این است که مبتلایان به این اختلال علائم روان پریشی را در طی یک دوره کوتاه مدت تجربه می‌کنند و پس از سپری شدن آن مجددا عملکرد قبلی خود را به دست می‌آورند. طبق تعریف آخرین ویراست راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روان پزشکی سایکوزگذرا حداقل 1 روز و حداکثر 1 ماه طول می‌کشد و در طی این مدت علائم زیر بروز می‌یابند:
- هذیان ( باورهای غلطی که در برابر هرگونه استدلال مقاوم هستند)
- توهم ( مثلا دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود خارجی ندارند)
- رفتار آشفته بارز یا کاتاتونیک
- گفتار آشفته (مثل بی ربط گویی یا حاشیه روی افراطی). در مورد گفتار آشفته تشخیص باید با توجه به عوامل زبانی آن فرهنگ صورت گیرد.
علل و عوامل خطرساز بروز اختلال روان پریشی کوتاه مدت
متخصصان در تعیین علل و عوامل خطرساز اختلال روان پریشی کوتاه مدت بیش از هرچیز بر عوامل مزاجی یا همان شخصیتی تاکید می‌کنند. آن ها بر این باورند که اختلالات و صفات شخصیتی موجود از قبل نظیر اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت اسکیزوتایپی و برخورداری از ویژگی‌هایی نظیر کژتنظیمی ادراکی و هیجان پذیری منفی احتمال بروز اختلال روان پریشی گذرا را در افراد افزایش می‌دهند.
اگر این ویژگی‌ها در تعامل با عوامل محیطی خطرساز نظیر استرس‌های شدید قرار بگیرند، ریسک دچار شدن به اختلال سایکوزگذرا بیش از پیش افزایش می‌یابد.
علائم این اختلال را نمی‌توان به افسردگی عمده، اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی و یا کاتاتونیا نسبت داد. از طرف دیگر علت آن تاثیر مستقیم یک ماده یا دلایل فیزیولوژیک نیست. تشخیص این بیماری از اختلال دو قطبی بسیار سخت خواهد بود؛ چرا که رفتار افراد به صورت دوره ای فرق میکند. اما تشخیص آن با کمک متخصص امکانپذیر است.
مشکلاتی که در طی روان پریشی گذرا بروز می یابند
در طی یک دوره سایکوزگذرا بیماران اغلب دست خوش آشوب هیجانی و سردرگمی گسترده‌ای می‌شوند. همچنین در این بازه زمانی تغییرات سریع از یک حالت عاطفی به یک حالت دیگر بسیار شایع است. گرچه همانطور که از نام اختلال پیداست دوره بیماری کوتاه است، اما در همین بازه زمانی کم نیز گاهی افت عملکردی شدید اتفاق می‌افتد.
از همین رو در بسیاری از موارد نظارت برای اطمینان از برآورده شدن نیازهای بهداشتی و تغذیه‌ای و محافظت از بیمار ضرورت می‌یابد. نکته قابل توجه اینجاست که احتمال خودکشی به خصوص در دوره حاد بیماری بیشتر از حد معمول است و در نتیجه ممکن است برای مراقبت بیشتر نیاز به بستری وجود داشته باشد.
بیماری های همزمان با اختلال روان پریشی کوتاه مدت
طبیعی است که همزمان با اختلال روان پریشی کوتاه مدت، بیماری های جسمانی و روانی دیگری نیز بروز کنند. به همین دلیل تشخیص افتراقی آنها بسیار مهم است و روش درمانی آنها متفاوت خواهد بود. این موضوع ضرورت کمک گرفتن از روانشناس و روانپزشک را به خوبی نشان می‌دهد.
این بیماری ها روی هم تاثیر گذاشته و می‌توانند شرایط را پیچیده تر کنند. برخی از این اختلالات شامل اختلال شخصیت مرزی، شخصیت خودشیفته، شخصیت مرزی، شخصیت پارانوئید، شخصیت اسکیزوتایپی و دلیریوم، خواهد بود. حتی عوارضی که مصرف مواد مخدر و اعتیاد هم برای افراد ایجاد می‌کنند نیز باعث بروز نشانه هایی مشابه با اختلال روانپریشی گذرا، می‌شود.
نحوه بروز و سیر اختلال روان پریشی کوتاه مدت
اختلال سایکوزگذرا ممکن است در نوجوانی و اوایل بزرگسالی بیشتر بروز یابد. با این حال احتمال دچار شدن به آن در تمامی سنین وجود دارد. به طور کل میانگین ابتلا به اختلال روان پریشی کوتاه مدت اواسط دهه چهارم عمر است. همچنین زمانی این اختلال مطرح است که علائم سایکوزگذرا باید حداکثر ظرف مدت 1 ماه برطرف شده و فرد به سطح قبلی عملکرد خود بازگردد.
شیوع اختلال روان پریشی کوتاه مدت
طبق آخرین تغییرات کتابچه تشخیصی آماری اختلالات روان، 9 درصد از کسانی که برای اولین بار نشانه های سایکوز را تجربه می‌کنند؛ به اختلال روانپریشی کوتاه مدت مبتلا هستند. در کشورهای جهان سوم در مقایسه با کشورهای پیشرفته و صنعتی نشانه های اختلالات گروه A و C که نشانه های اختلال روانپریشی کوتاه مدت را دارند؛ شایع تر است از گروه B هستند. و حتی مدت زمان آنها نیز طولانی تر خواهد بود.
این اختلال در زنان دو برابر مردان رخ خواهد داد. برخی از محققین، شیوع آن را میان افرادی که در طبقه اجتماعی-اقتصادی پایین تری زندگی می‌کنند و یا در فجایع اجتماعی بیشتری حضور داشتند؛ بالاتر می‌دانند. اما به طور کلی نمی‌توان علت دقیقی برای آن در نظر گرفت.
درمان اختلال روان پریشی کوتاه مدت
برای درمان اختلال روان پریشی کوتاه مدت بیش از هرچیز دریافت داروهای آنتی سایکوتیک ضرورت دارد. بیمار باید برای کنترل علائمی نظیر توهم و هذیان در طول دوره بیماری به طور منظم زیر نظر یک متخصص قرار داشته باشد و داروهای مورد نیازش را دریافت کند.
در زمان‌هایی که علائم خفته هستند، مراجعه به روانشناس برای کسب برخی مهارت‌های زندگی ضرورت دارد. روانشناس کمک میکند تا با شناخت عوامل استرس زا در زندگی خود و بالا بردن مهارت مقابله با استرس بتوانید از دوره‌های عود بعدی پیشگیری کرده یا آنها را به تاخیر بیاندازید. در نتیجه استفاده از داروها برای کنترل دوره حاد بیماری و استفاده از روان درمانی برای کنترل بلند مدت علائم و به دست آوردن پیش آگهی مثبت اهمیت دارند.
این افراد باید عوامل زمینه ساز این اختلال را شناسایی کرده و از بروز آن جلوگیری کنند. اینکار با کمک روانشناس و خانواده فرد امکانپذیر خواهد بود. همچنین اصلاح سبک زندگی و انجام تمرینات مرتبط با این اختلال در توقف و یا کم شدن این بیماری بسیار موثر است.
سخن پایانی
اختلالات روان طیف گسترده ای دارند که همه آنها به صورت دائمی نیستند. یا علائم آنها به صورت مداوم دچار تغییراتی می‌شود. طبیعی است که افراد نتوانند ماهیت آنها را درک کرده و برای درمان به موقع اقدام کنند. اما معمولا نشانه های اختلال روانپریشی کوتاه مدت، بسیار مشهود و شدید بوده و افراد می‌توانند در مراحل اولیه این بیماری جلوی بروز مجدد آن را بگیرند. توجه داشته باشید که دارودرمانی باید در کنار روش های روانشناختی انجام گیرند. در طول درمان افراد باید همواره تحت نظر یک درمانگر باشند و پیشرفت خود را نشانه های خود را پیگیری کنند.
برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال روان پریشی کوتاه مدت می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
سوالات متداول
آیا بین زنان و مردان از نظر ابتلا به اختلال روان پریشی کوتاه مدت تفاوتی وجود دارد؟
بله، طبق مطالعات همه گیرشناسی میزان شیوع اختلال سایکوزگذرا در خانم ها دو برابر بیشتر از مردان است.
آیا تجربه سایکوزگذرا در بلندمدت نیز به عملکرد فرد آسیب می رساند؟
خیر سایکوزگذرا تنها در همان دوره بیماری منجر به افت عملکرد می‌شود اما پس از اتمام آن بیمار مجددا به عملکرد سابق خود برمی‌گردد و پیش آگهی مناسبی را نشان می‌دهد.
منبع: روان پریشی کوتاه مدت