كودكان استثنايي يا كودكان با نيازهاي خاص به گروهي از كودكان گفته مي‌شود كه در يكي از توانايي‌هاي حسي، حركتي يا هوشي با ميانگين جامعه تفاوت داشته باشند. اين تعريف علاوه بر اين تفاوت‌ها مشكلات رفتاري مانند بيش فعالي يا اوتيسم را نيز شامل مي‌شود. دليل نام‌گذاري اين كودكان به عنوان استثنايي اين است كه آن‌ها در مقايسه با گروه اكثريت، جامعه كوچك‌تري را تشكيل مي‌دهند. با توجه به نيازهاي خاص آموزشي و مراقبتي اين كودكان يك زمينه تخصصي در علم روانشناسي به بررسي اين كودكان و شيوه آموزش آن‌ها مي‌پردازد. در ادامه به بررسي بيشتر اين حيطه از روانشناسي خواهيم پرداخت پس با ما همراه باشيد.
منبع : كودكان استثنايي چه كساني هستند؟
كودكان استثنايي
كودك استثنايي به آن دسته از كودكاني گفته مي‌شود كه در مقايسه با اكثريت همسالان تفاوت‌هايي را در يك يا چند زمينه حسي، حركتي، رفتاري و هوشي دارند. اگرچه عبارت كودكان استثنايي معمولاً نوعي نقص و ناتواني را به ذهن متبادر مي‌كند، اما همانطور كه در تعريف بالا گفته شد اين كودكان صرفاً با اكثريت متفاوت هستند و اين تفاوت مي‌تواند مانند بهره‌هاي هوشي بالا و كودكان تيزهوش به صورت مثبت نيز تعريف شود. برخورد و تربيت اين كودكان نيز به شيوه‌اي خاصي بايد باشد، با دريافت مشاوره كودك مي‌توانيد مهارت هاي لازم را بياموزيد.
دسته بندي كودكان استثنايي
معمولاً كودكان استثنايي را برحسب نوع تفاوتي كه با سايرين دارند در دسته‌بندي‌هاي مشخصي قرار مي‌دهند كه معروف‌ترين اين طبقه بندي‌ها به صورت زير است.
توانايي هوشي
كودكان استثنايي بر اساس ميزان بهره هوشي به دو گروه آهسته گام يا عقب مانده ذهني و تيزهوش تقسيم مي‌شوند. البته هر كدام از اين دو گروه نيز با توجه به ميزان بهره هوشي در دسته‌هاي مختلفي قرار مي‌گيرند. اين طبقه بندي به معلمان و ساير افرادي كه با اين گروه از كودكان در ارتباط هستند كمك مي‌كند تا بدانند كه اين كودكان چه نيازهايي دارند و چه انتظاراتي مي‌توان از آن‌ها داشت.
ناتواني‌هاي حسي
اين گروه از كودكان استثنايي در يكي از حواس بينايي و شنوايي و يا هر دوي آن‌ها دچار مشكل هستند. آن‌ها ممكن است دچار ضعف‌هاي شديد در حواس خود باشند و يا به طور كلي از يك حس محروم شوند. با توجه به اينكه ناتواني در صحبت كردن ارتباط چنداني با حواس فرد ندارد معمولاً اين آسيب در اين طبقه بندي قرار نمي‌گيرد.
ناتواني‌هاي حركتي
همانطور كه از نام اين طبقه پيداست كودكان استثنايي كه در اين گروه قرار مي‌گيرند به لحاظ توانايي حركت و فعاليت در محيط با محدوديت‌هايي مواجه هستند. يكي از اصلي‌ترين دلايلي كه براي ناتواني‌هاي حركتي بيان مي‌شود فلج مغزي است. البته فلج مغزي شرايطي نيست كه صرفاً توانايي حركتي فرد را تحت تأثير قرار دهد، بلكه مي‌تواند ساير توانايي‌هاي كودك از جمله بهره هوشي را نيز تحت الشعاع قرار دهد؛ اما جدي‌ترين آسيب و ناتواني كه براي كودك به همراه خواهد داشت ناتواني حركتي است.
مشكلات رفتاري
كودكان اين گروه به طور كلي با نام كودكان ناسازگار شناخته مي‌شوند و اختلالات رفتاري مانند بيش فعالي، نقص توجه و اختلالات طيف اوتيسم در اين گروه قرار مي‌گيرند. اگرچه هنوز دليل قطعي ابتلا به اين اختلالات مشخص نشده با اين حال متخصصان معتقدند وجود نارسايي‌هاي جدي در مغز اين كودكان باعث ايجاد تفاوت‌هاي رفتاري مي‌شود.
آموزش كودكان استثنايي
نحوه آموزش كودكان استثنايي يكي از موضوعاتي است كه براي سال‌ها در روانشناسي مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. در حال حاضر دو ديدگاه در زمينه آموزش اين كودكان مطرح است و هريك از آن‌ها دلايلي براي تأييد خود و رد ديگري دارند.
ديدگاه طرفدار جداسازي كودكان استثنايي از ساير كودكان
طرفداران اين ديدگاه معتقدند با توجه به نيازهاي خاص اين گروه از كودكان بهتر است آن‌ها در شرايطي مجزا از سايرين و با كمك گرفتن از معلماني كه در زمينه آموزش كودكان استثنايي تخصص دارند تحصيل كنند. يكي از مزاياي اين ديدگاه اين است كه كودكان با گروه بزرگي از همسالان‌شان آشنا مي‌شوند كه مشكلاتي مشابه آن‌ها دارند و اين موضوع به لحاظ روابط اجتماعي و پذيرش ناتواني‌ها براي آن‌ها مطلوب خواهد بود.
ديدگاه طرفدار ادغام كودكان استثنايي با ساير كودكان
طرفداران اين شيوه معتقدند كه نبايد كودكان استثنايي را از ساير اعضاي جامعه جدا كرد. آن‌ها مي‌بايست از همان كودكي ارتباط برقرار كردن و تعامل درميان ساير اعضاي جامعه را ياد بگيرند. از نظر معتقدين به اين شيوه آموزشي جدا كردن كودكان استثنايي از ساير دانش آموزان به معناي دامن زدن به ناتواني‌هاي اين گروه از كودكان است.
مشكلات كودكان استثنايي
افرادي كه در گروه استثنايي قرار مي‌گيرند معمولاً از كودكي تا بزرگ‌سالي آسيب‌هاي بسياري را تجربه مي‌كنند. اين آسيب‌ها مي‌تواند به دليل درك نامناسب مردم و جامعه، نبود خدمات رفاهي و يا زمينه بيماري‌هاي روحي به وجود بيايد. به همين خاطر بهتر است استفاده از نظرات مشاورين و روانشناسان براي اين گروه از كودكان جدي‌تر گرفته شود تا آن‌ها بتوانند علي رغم وجود ناتواني از ساير توانمندي‌هاي خود به خوبي استفاده كنند. از جمله دشواري‌هاي كودكان استثنايي مي‌توانيم به موارد زير اشاره كنيم.
ناتواني در دوست يابي
معمولاً با توجه به نوع نگاهي كه به اين كودكان مي‌شود آن‌ها امكان پيدا كردن دوست در مدرسه يا محله را ندارند. حتي در شرايطي كه ساير كودكان تمايل به دوستي و آشنايي با آن‌ها را دارند، ممكن است برخي محدوديت‌ها از جانب والدين براي كودكان وضع شود. علاوه بر اين با توجه به نبود آگاهي راجع به آن‌ها و نيازهاي آن‌ها معمولاً ارتباط ديگران با اين كودكان نه تنها كمك كننده نيست، بلكه آسيب‌هايي را نيز به همراه خواهد داشت. ناتواني در برقراري روابط اجتماعي باعث آسيب روحي در اين كودكان و احساس تنهايي مي‌شود.
احساس ضعف و كمبود
اين كودكان با مشاهده ساير همسالان از ضعف خود احساس ناراحتي كرده و نسبت به سايرين خود را ضعيف‌تر مي‌بينند. البته نوع برخورد اطرافيان و به خصوص بزرگ‌ترها تأثير بسياري در شكل گيري چنين باوري در كودك دارد. به همين خاطر آگاهي و آموزش بزرگسالاني كه با اين كودكان در ارتباط هستند نكته حائز اهميتي است كه معمولاً به آن بي‌توجهي مي‌شود.
نبود خدمات اجتماعي مناسب
فقدان امكانات رفاهي مناسب براي بهره مندي اين گروه از خدمات اجتماعي، از جمله دشواري‌هايي است كه باعث محروميت آن‌ها از تجربه مسائل بسياري شده و به مشكلات روحي آن‌ها دامن مي‌زند.
مشكلات اعضاي خانواده كودكان استثنايي
وجود يك كودك استثنايي در خانواده مي‌تواند زندگي تمامي اعضاي خانواده را تحت تأثير قرار دهد. به همين خاطر در زمينه سلامت روان و كيفيت زندگي اعضاي خانواده اين كودكان تحقيقات بسياري صورت گرفته و معمولاً به آن‌ها توصيه مي‌شود براي جلوگيري از بروز مشكلات روحي جدي با يك مشاور در ارتباط باشند. برخي از اين مشكلات را مي‌توان به اين صورت عنوان كرد.
- مشكلات مالي به دليل هزينه‌هاي درماني و آموزشي اين كودكان
- احساس تنش و فشار رواني به دليل تلاش براي تأمين نيازهاي مالي و مراقبتي اين كودكان
- احساس نارضايتي و ناكامي در زندگي
- مشكلات زناشويي و كاهش كيفيت ارتباط زوجين
اهميت درمان در كودكان استثنايي
درمان در كودكان استثنايي با توجه به نوع آسيب و مشكلات پيش آمده مي‌تواند حالات مختلفي داشته باشد. استفاده از داروها، جلسات توانبخشي يا آموزش‌هاي رفتاري مي‌توانند اهداف درماني براي اين گروه از كودكان باشند. علاوه بر اين استفاده از جلسات مشاوره و مراقبت از سلامت روان اين كودكان نيز اهميت بالايي دارد. البته در درمان اين كودكان بايد به اين نكته توجه داشت كه درمان‌ها معمولاً با هدف كنترل وضعيت فعلي يا جلوگيري از گسترش بيماري شكل مي‌گيرند و احتمال بهبودي كامل براي اين كودكان بسيار ضعيف است. شما مي توانيد خدمات درماني و آموزشي مورد نياز را از برترين متخصصان مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو دريافت كنيد.
براي دريافت مشاوره در زمينه كودك مي‌توانيد در هر ساعت از روز براي مشاوره تلفني كودك از طريق شماره 02166419012 با برترين متخصصان كلينيك تخصصي ني ني مايند تماس حاصل نماييد.
سؤالات متداول
آيا كودكان استثنايي مي‌توانند در مدارس عادي تحصيل كنند؟
در سال‌هاي اخير آموزش و پرورش تلاش‌هايي را در اين زمينه انجام داده است اما اين مسئله به ميزان معلوليت فرد و توانايي وي براي تطبيق با جامعه بستگي دارد.
چه زماني كودكان كم بينا يا كم‌شنوا در گروه كودكان استثنايي قرار مي‌گيرند؟
درصورتي كه شدت كم بينايي يا كم شنوايي به حدي باشد كه جريان عادي زندگي كودك را تحت الشعاع قرار دهد اين كودكان در گروه كودكان استثنايي قرار مي‌گيرند.
- دوشنبه ۰۴ مرداد ۰۰ ۲۲:۱۱
- ۲۰ بازديد
- ۰ نظر